De programmaboekjes waren al op. Er waren blijkbaar meer deelnemers dan waarop was gerekend. En dat voor een eerste keer!
Het is doorgaans goed toeven op festivals. Leuke muziek – Cesar Zuiderwijk gaf ook een drumworkshop – verantwoord voedsel en heel veel interessante sessies. Dat laatste geeft weer keuzestress, want waar moet je als generalist op selecteren.
Ik liep uiteindelijk zomaar een sessie binnen. Het bleek te gaan over innovatieve projecten van de rijksoverheid. Toe maar. “Terpenplan als burgerinitiatief”. Het verhaal werd beurtelings verteld door Boer Nol en sr projectleider Hans, verantwoordelijk voor de transformatie van het rivierengebied. Het deltaplan en de verhoging van alle zeedijken was het directe gevolg van de watersnoodramp in 1953. In 1993 én 1995 liepen bijna de rivierdijken over. Het was alle betrokkenen duidelijk: hier moest wat aan gedaan worden. Het klassieke antwoord was de verhoging – en verbreding – van de dijken. Afgezien van de financiële kosten zouden veel dijkhuisjes plaats moeten maken en het landschap zou er niet fraaier op worden. Bovendien klonk het veen in het achterland verder in waardoor het niveauverschil voor en achter de dijk onverantwoord hoog zou worden. Stel je eens voor dat dit bij extreem hoog water eens mis zou gaan. Dan is de schade niet te overzien.
Een nieuwe toon klonk toen de commissie Boertien voor het ecologisch herstel van het rivierengebied pleitte. Zeker toen de eerste pilots in de Millingerwaard aantoonden dat zelfs uitgestorven flora en fauna weer opdoken. Zo ontstond de nieuwe visie “ruimte voor de rivier”. Immers, als je het oppervlakte weet te vergroten, hoeven de dijken niet meer zo hoog, kan het landschap intact blijven en zelfs aan kwaliteit winnen.
Je kunt tegen het water vechten, maar winnen kun je het niet. Het is slimmer een verbond te sluiten met de natuur. De nieuwe vraag is wie levert zijn land in? Wie geeft zijn land terug aan de natuur?
Boer Nol was één van de 17 boeren in een polder die geografisch gezien de meest logische keuze zou zijn. De eerste stap van de overheid was desastreus, of tenminste communicatief zeer onhandig. De situatie werd explosief en de kans op succes nihil. Projectleider Hans werd ingezet en hij ging eerst eens praten, verbinding zoeken, zonder tijdsdruk. Hij trof in Nol een realist die zelfs als hij bedreiging ervaart er toch nog een kans van wil maken. Een afvaardiging werd uitgenodigd bij de gedeputeerde. Die bestuurder speelde zijn rol uitstekend en maakte een open en constructieve indruk. De houding van de boeren sloeg om: “T’is niks, maar we moeten er wel iets van maken”
Door in korte tijd veel samen te zitten ontstonden allerlei ideeën. Uiteindelijke zijn hier de terpen bedacht, die overigens wel 6,5 meter hoog moesten worden. Doordat planvorming in Nederland tijd kost – veel tijd – ontstonden ook nieuwe kansen doordat mensen zich realiseerden dat de polder eigenlijk te klein was voor de 17 boeren. Of te wel, de gemiddelde bedrijfsomvang was niet ideaal. Toen gaven enkele boeren toe dat zij liever emigreerden naar Canada, maar de logische consequentie was dat de overheid de enige koper kon zijn. Ze bedachten eerlijke financieringsregels en loste ook het dilemma op dat de boeren – door de keuze van de overheid – niet langer binnendijks, maar op een uiterwaarde moetsen boeren en daardoor een enorme waardedaling van hun vastgoed ervaarden. Ze moesten ook nog bij de bank langs om hun nieuwe opstallen te kunnen financieren, en met een verminderd onderpand lukt dat niet. Door voortdurend in verbinding te blijven, af te stemmen en elkaars ervaringen optimaal te benutten zijn alle problemen naar tevredenheid opgelost. En de bewoners van den Bosch houden voortaan droge voeten, mocht de waterstand hoger stijgen dan normaal.
Uit de hele wereld komen delegaties naar de polder en boer Nol werkt altijd mee. Als je goed samenwerkt voorkom je de reactie van ‘not in my backyard’. Als je stakeholders optimaal betrekt kunnen together win-situaties worden ontworpen en ontstaat een ‘Please, in my backyard’ effect, terwijl ook de overheid heel veel geld bespaart, en de regio aan ruimtelijke kwaliteit wint. Hij hoopt nog mee te maken dat zijn land een keer overstroomt en hij droog zit op zijn terp. De buitenlanders vinden dit maar wat vreemd.
Op naar de volgende sessie.
Philadelphia
Ik had Gerrit Leene als eens eerder gehoord, toen hij net was gestart met ‘regelarme zorg’. Voor een klein aantal teams organiseerde hij meer vrijheid, vroeg meer verantwoordelijkheid en kreeg daar vertrouwen voor terug. Zoveel, dat hij destijds tegen de inspectie zei, ‘wij doen minder aan regels, maar kom maar langs wanneer je wil’. Dat deed de inspectie, tot tweemaal toe, en ze waren zwaar onder de indruk van de wijze waarop de medewerkers rekenschap aflegde, verantwoording namen voor de kwaliteit van hun werk en bereid waren te leren hoe dit nog beter te doen. Inmiddels zijn alle teams van Philadelphia zo ver, maar pas toen zij zelf aangaven daarvoor klaar te zijn.
Gerrit is nu bezig met het transformatietraject naar een volgend doel, namelijk zelforganisatie. Een helder visie is daarbij onontbeerlijk en dat geldt ook voor hun eigen vakmanschap. De eerste ervaringen zijn opnieuw is de vorm van een theaterstuk gemaakt dat dat wordt nu in het land opgevoerd.
De directieraad is van acht teruggebracht naar twee leden en zelfs die worden vervangen. Het vergt immers een andere stijl van leiderschap. De teammanagers worden niet direct gewipt en spelen een cruciale rol in het begeleiden van het transformatieproces. Zelforganisatie is namelijk geen bezuinigingsoperatie, maar een poging de zorg te verbeteren. En ja dat gaat heel goed binnen het huidige budget. Vandaar dat een meerjarencontract is afgesloten met Menzis.
Het is een reis… je komt nooit op de bestemming aan… terwijl het doel hetzelfde blijft.
Jeugdzorg
In de laatste sessie van de dag schoof ik bij een eerste bijeenkomst die moet resulteren in een manifest. Je merkt dat er heel veel kennis en creativiteit bij de bezoekers aanwezig is, alsmede ook de bereidheid dit te delen met elkaar.
In een fijne vipe zocht ik nog wat bekenden op bij de borrel.
Rijnland, het was een fijne dag. Volgende jaar weer!
